Իննսուն տարեկան էր։ Պարապ-սարապ ապրում էր իր թոռան մոտ։ Մեջքը կռացած, փայտը ձեռին, ոտները դանդաղ քարշ տալով՝ ման էր գալի։ Բերանը անատամ, դեմքը կնճռոտած, իսկ ներքին շրթունքը դողդողում էր շարունակ։ Ման գալիս, խոսելիս շրթունքներով ծլըփացնում էր, ու անկարելի էր հասկանալ, թե ինչ է ասում։

Մենք չորս եղբայր էինք, չորսս էլ սիրում էինք ձի նստել, բայց նստելու հանգիստ ձի չունեինք։ Միայն մի պառավ ձիու էին թողնում նստենք, որի անունը Սևուկ էր։

Մի անգամ մայրիկս մեզ իրավունք տվեց ձի նստենք, ու ամենքս միասին ծառայի հետ գոմը վազեցինք։ Դարձյալ Սևուկը թամբեցին մեզ համար։ Առաջինը նստեց մեծ եղբայրս։ Քշեց կալը գնաց, պարտեզի չորս կողմովը պտտվեց, դեպի մեզ եկավ թե չէ, ձեն տվինք՝ հապա դե մի չափ գցի։ Նա սկսեց Սևուկին զարկել ոտներով, մտրակով, ու Սևուկը վազեց մեր կողքից։

Մեծից հետո մյուս եղբայրս նստեց։

Նա էլ երկար ման եկավ, նույնպես մտրակով քշեց Սևուկին ու չափ գցեց սարի տակից։ Դեռ էլի էր ուզում ման գալ, բայց երրորդ եղբայրս խնդրեց, որ շուտով թողնի իրեն։ Երրորդ եղբայրս քշեց և՛ դեպի կալը, և՛ պարտեզի չորս կողմով, և՛ գյուղի միջով ու արագությամբ բաց թողեց սարի տակից դեպի գոմը։ Երբ մեզ հասավ, Սևուկը հևում էր, իսկ շլինքն ու ազդրերը քրտնքից սևացել էին։ Հերթն ինձ եկավ։ Ես ուզում էի եղբայրներիս զարմացնեմ, ցույց տամ, թե ոնց եմ քշում։

Սկսեցի քշել Սևուկին բոլոր ուժով։ Բայց Սևուկը չէր ուզում գոմից հեռանա։ Ինչքան տվի, ինչ արի-չարի, տեղիցը չշարժվեց, հենց վախում էր ու ետ-ետ գնում։ Ես բարկացա ու ինչքան ուժ ունեի, սկսեցի զարկել մտրակով ու ոտներով։ Աշխատում էի զարկել էն տեղերին, որ ավելի ցավ են տալի։ Մտրակը կոտրեցի ու ձեռիս մնացած կտորով սկսեցի գլուխը ծեծել։ Բայց Սևուկը էլ չէր ուզում գնալ։ Այն ժամանակ ես ետ եկա, ծառային խնդրեցի, որ մի ավելի ամուր մտրակ տա։ Ծառան ասավ.
-Հերիք էր, ինչ քշեցիք, վեր եկեք, ինչո՞ւ եք տանջում անասունին։

Ես նեղացա.

— Ո՞նց թե, ես իսկի չեմ քշել։ Տես ինչպես չափ կգցեմ հիմի։ Դու միայն ինձ մի ավելի ամուր մտրակ տուր, ես սրան մի վառեմ։

Ծառան գլուխը թափ տվեց․

— Է՜հ, ախպեր, դուք խղճմտանք չունեք, դրան էլ ի՞նչ վառել կուզի։ Տեսեք, արդեն քսան տարեկան ձի է։ Տանջված անասուն է, հազիվ է շունչ քաշում։ Պառավել է, հասկանում եք, թե՞ չէ․ ա՛յ, Պիմենի պես պառավել է։ Մի՞թե կնստեիք Պիմենի մեջքին ու էդպես մտրակով կծեծեիք ուժիցը վեր, մի՞թե չէիք խղճահարվիլ։

Ես իսկույն հիշեցի Պիմենին և ականջ դրի ծառային։

Ձիուց իջա ու երբ մտիկ արի, թե ինչպես էին նրա քրտնած կողքերը բարձրանում ու ցածրանում, ինչպես էր պնչերով ծանր շունչ քաշում, հևում՝ մազթափ պոչը շարժելով, տեսա, որ վատ վիճակի մեջ էր։ Իսկ ես կարծել էի, թե նա էլ էր ինձ պես ուրախանում։ Այնպես մեղքս եկավ Սևուկը, այնպես մեղքս եկավ, որ սկսեցի քրտնած վիզը համբուրել, ներողություն .խնդրել, որ ծեծել եմ։ Այն օրվանից, ինչ մեծացել եմ, ես միշտ խղճում եմ ձիաներին ու, երբ տեսնում եմ նրանց չարչարելիս, հիշում եմ պառավ Սևուկին ու պառավ Պիմենին։

Առաջադրանք:

ա)  Նկարագրե՛ք Պիմեն ծերունուն և հիմնավորե՛ք նրա կերպարի անհրաժեշտությունը պատմվածքի մեջ։

Պիմենը  իննսուն տարեկան   ծերունի  էր։։Մեջքը կռացած, փայտը ձեռին, ոտները դանդաղ քարշ տալով՝ ման էր գալի։ Բերանը անատամ, դեմքը կնճռոտած, իսկ ներքին շրթունքը դողդողում էր շարունակ։Պիմենի  կերպարը  շատ  անհրաժեշտ  է  պատմվածքի  մեջ։Եթե  Պիմենի  կերպարը  չլիներ,  տղան  չէր  հասկանա,որ  չի  կարելի  կենդանիներին  ծեծել,տանջել,չարչաչել։

 

բ)  Ընտրե՛ք և հիմնավորե՛ք այն մտքերը, որոնք արտահայտված են պատմվածքի գաղափարում, և հիմնավորե՛ք, թե ինչո՛ւ չեք ընտրել մյուս  մտքերը։

• • Ձիերը վարելու համար են, և նրանք դրանից հաճույք են ստանում։
  • Մարդն ու կենդանին նույնը չեն, պետք չէ նրանց համեմատել։
  • Ծերությունը վերաբերում է և՛ կենդանիներին, և՛ մարդկանց։  Կենդանին  էլ  մարդանց նման  արարած  է, նա  էլ  կարող  է  հոգնել։
  • Միշտ պետք է խղճով գործել։ Ամեն  ինչին  պետք  է  խղճով  վերաբերվես։ 
  • Վարգը ձիու տարերքն է՝ երիտասա՞րդ է նա, թե՞ ծեր։
  • Ծեր կենդանին, ինչպես ծեր մարդը, հոգածության կարիք ունեն։  

Մի ան­գամ եր­կու ըն­կեր վի­ճե­ցին, թե մար­դու կյան­քում ինչն է ա­վե­լի կար­ևոր:

— Մ­տա­ծե­լու բան չկա,- բա­ցա­կան­չեց նրան­ցից մե­կը,- փողն է եր­ջան­կութ­յուն բե­րում: ­Դու գի­տես, չէ՞, թե ես ինչ­պես բա­նաս­տեղծ դար­ձա: Ոչ ոք չէր ու­զում իմ բա­նաս­տեղ­ծութ­յուն­նե­րը տպագ­րել: ­Բայց մա­հից ա­ռաջ հո­րա­քույրս ինձ թո­ղեց իր ու­նեց­ված­քը, և­ ես ինքս տպագ­րե­ցի իմ ո­տա­նա­վոր­նե­րը: Այդ օր­վա­նից հրա­տա­րա­կիչ­նե­րից պրծում չու­նեմ: ­Հո­րաք­րոջս փո­ղե­րը ե­թե չլի­նեին, հի­մա ոչ ոք չէր էլ ի­մա­նա, որ ես բա­նաս­տեղծ եմ:

— ­Հի­մա­րութ­յուն,- ընդ­հա­տեց երկ­րորդ ըն­կե­րը:- Ա­մեն ինչ ճա­կա­տա­գիրն է ո­րո­շում: Ես հի­մա հա­մար­վում եմ Ի­տա­լիա­յի լա­վա­գույն եր­գի­չը: ­Բայց շատ ժա­մա­նակ չի ան­ցել այն օ­րե­րից, երբ ինձ ոչ ոք լսել չէր ու­զում: Ես էլ եր­գում էի ծո­վի ա­փին` ձկնե­րի հա­մար: ­Ճա­կա­տագ­րին հա­ճե­լի էր, որ հենց այն ժա­մա­նակ, երբ ես հեր­թա­կան ան­գամ եր­գում էի ծո­վա­փին, ան­ձամբ կոմս ­Լո­ւի­ջին զբո­սան­քի դուրս գա: ­Կոմ­սը լսեց ինձ, և հրա­վի­րեց եր­գե­լու իր հարս­նա­ցո­ւի պատ­վին կազ­մա­կերպ­ված պա­րա­հան­դե­սին: Այդ­պես էլ ա­մեն ինչ սկսվեց: Ի՞նչ գործ ու­նի այս­տեղ փո­ղը: ­Ճա­կա­տա­գի՛րն է կար­ևոր, ըն­կերս, ճա­կա­տա­գի՛­րը:

Եր­կար վի­ճե­ցին բա­նաս­տեղծն ու եր­գի­չը, բայց չհա­մո­զե­ցին ի­րար և գ­նա­ցին զբոս­նե­լու: ­Դուրս գա­լով տնից՝ քայ­լե­ցին ուր աչք­նե­րը կկտրեր: ­Հա­սան մինչև քա­ղա­քի սահ­մա­նը և­ այն­տեղ տե­սան մի կի­սա­վեր խրճիթ: Ցն­ցո­տի­նե­րով մի պա­տա­նի, խրճի­թի շե­մին նստած, կի­թառ էր նվա­գում:

— Լ­սի՛ր, բա­րե­կամ, դու, ինչ­պես տես­նում եմ, շատ ու­րախ ես ապ­րում,- ձայն տվեց նրան բա­նաս­տեղ­ծը:

— Ինչ ու­րա­խութ­յուն, երբ մար­դը երկ­րորդ օրն է` ո­չինչ չի կե­րել,- պա­տաս­խա­նեց պա­տա­նին:

— Այդ դեպ­քում ին­չո՞ւ ես կի­թառ նվա­գում,- հարց­րեց եր­գի­չը:

— Ի՛նչ ա­նեմ, կի­թա­ռը միակ բանն է, որ ինձ ժա­ռան­գութ­յուն է թո­ղել հայրս,- ա­սաց տղան:

Ըն­կեր­նե­րը նա­յե­ցին ի­րար. եր­կուսն էլ միա­ժա­մա­նակ նույն բա­նը մտա­ծե­ցին. «Սա այն է, ինչ մեզ պետք է: ­Հի­մա մենք կի­մա­նանք, թե ի՛նչն է ա­վե­լի կար­ևոր»: Ն­րան­ցից յու­րա­քանչ­յու­րը գրպա­նից հի­սուն սկու­դո հա­նեց և տ­վեց կի­թա­ռա­հա­րին:

— ­Հար­յուր սկու­դո՜,- բա­ցա­կան­չեց պա­տա­նին:- Շ­նոր­հա­կա՜լ եմ, բա­րի՛ պա­րոն­ներ:

— Շ­նոր­հա­կա­լութ­յու­նը քեզ պա­հիր, ու­ղիղ մեկ տա­րուց հե­տո մենք կգանք ի­մա­նա­լու` օգ­նե­ցի՞ն արդ­յոք քեզ այս փո­ղե­րը, թե՞ ոչ,- ա­սա­ցին ըն­կեր­նե­րը և ­հետ դար­ձան:

Ն­րանք ճա­նա­պար­հի շրջա­դարձն ան­ցան թե չէ, տղան, ո­րի ա­նունն Ալ­չի­դե էր, մտա­ծեց.

— Ես, նախ­ևա­ռաջ, շա՜տ նրբեր­շիկ կգնեմ, իսկ հե­տո կմտա­ծեմ, թե ի՛նչ եմ ա­նե­լու այս անս­պա­սե­լի հարս­տութ­յու­նը:

Տ­ղան փո­ղը դրեց գլխար­կի աս­տա­ռի տակ և ­ճա­նա­պարհ ըն­կավ դե­պի կրպակ: Բայց… Ալ­չի­դեն տա­սը քայլ էլ չէր հասց­րել ա­նել, երբ հան­կարծ, չլսված բան, ձի­թե­նու ծա­ռից մի գզգզված ագ­ռավ թռավ- ե­կավ, ճան­կեց Ալ­չի­դեի գլխարկն ու թռավ:

— ­Գո՜ղ, տուր փո­ղերս,- բղա­վեց խեղճ տղան: ­Բայց ագ­ռավն ա­վե­լի ա­րագ թա­փա­հա­րեց թևերն ու ան­հե­տա­ցավ:

Ան­ցավ մեկ տա­րի: ­Բա­նաս­տեղծն ու եր­գի­չը կրկին ե­կան Ալ­չի­դեի հյու­ղա­կի մոտ: ­Դու­ռը թա­կե­լու կա­րիք չե­ղավ, ո­րով­հետև տղան, ինչ­պես և­ ա­ռա­ջին հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ, նստած էր շե­մին և ­կի­թառ էր նվա­գում:

— Ինչ­պե՜ս,- զար­մա­ցած բա­ցա­կան­չե­ցին ըն­կեր­նե­րը,- դու դեռ կի­թա՞ռդ ես ծնգծնգաց­նում:

— Էլ ի՞նչ է մնում ա­նե­լու, ե­թե գզգզված ագ­ռա­վը հին բե­րե­տիս հետ տա­րավ իմ եր­ջան­կութ­յու­նը,- ընկճ­ված պա­տաս­խա­նեց Ալ­չի­դեն և ­պատ­մեց ձեզ ար­դեն հայտ­նի հա­մա­ռոտ, բայց տխուր պատ­մութ­յու­նը:

— ­Դե՛,- բա­նաս­տեղ­ծին դար­ձավ եր­գի­չը,- մի՞­թե ես չէի ա­սում, որ եր­ջան­կութ­յուն և դժ­բախ­տութ­յուն ճա­կա­տա­գիրն է ու­ղար­կում: ­Լավ, թող որ ագ­ռա­վը ո­րո­շել էր իր բնում ոչ թե չոր ճյու­ղե­րի, այլ փա­փուկ լա­թի վրա քնել: ­Բայց բա­ցատ­րիր, խնդրում եմ, ին­չո՞ւ ագ­ռա­վին Ալ­չի­դեի գլխար­կը պետք ե­կավ հենց այն պա­հին, երբ տղան դրա մեջ թաքց­րեց փո­ղը:

— ­Հի­մա­րութ­յու՜ն,- ընդ­հա­տեց երգ­չին բա­նաս­տեղ­ծը:- Ե­թե ագ­ռա­վը չտա­ներ դրամ­նե­րը, Ալ­չի­դեն հի­մա հրա­շա­լի կապ­րեր: ­Ճիշտ չէ՞, ըն­կե՛րս, փողն ա­մեն ինչ է:

Այս ա­սե­լով՝ բա­նաս­տեղ­ծը դարձ­յալ ձեռ­քը տա­րավ գրպա­նը, հա­նեց ևս ­հար­յուր սկու­դո և ­մեկ­նեց Ալ­չի­դեին: Տ­ղան ջեր­մո­րեն շնոր­հա­կա­լութ­յուն հայտ­նեց, բայց ըն­կեր­նե­րը ձեռք­նե­րը թափ տվե­ցին, խոս­տա­ցան վե­րա­դառ­նալ ու­ղիղ մեկ տա­րի հե­տո և գնա­ցին:

Այս ան­գամ Ալ­չի­դեն ո­րո­շեց ա­վե­լի շրջա­հա­յաց լի­նել: Ուղ­ևոր­վե­լով դե­պի կրպակ` նրբեր­շիկ գնե­լու (հի­շո՞ւմ եք, չէ՞, որ մեկ տա­րի ա­ռաջ նրան այդ­պես էլ չհա­ջող­վեց նրբեր­շիկ ու­տել), Ալ­չի­դեն մի ար­ծա­թե դրամ դրեց բե­րա­նի մեջ, իսկ մնա­ցած ինն­սու­նինն ա­պա­հով թաքց­րեց… որ­տե՞ղ, ի՞նչ եք կար­ծում. անկ­յու­նում ըն­կած հին կո­շի­կի մեջ:

— ­Հի­մա ար­դեն ոչ մի ագ­ռավ դրան չի հաս­նի,- իր խո­րա­ման­կութ­յու­նից շատ գոհ` ա­սաց Ալ­չի­դեն:- ­Գողն էլ այս­պի­սի հնո­տու չի մո­տե­նա:

Բայց երբ Ալ­չի­դեն գնաց կրպակ, ա­հա թե ինչ տե­ղի ու­նե­ցավ: Խր­ճիթ մտավ հար­ևա­նի կա­տուն, ո­րին տե­րե­րը կե­րակ­րում էին միայն այն ժա­մա­նակ, երբ ի­րենք կշտա­նում էին, իսկ այդ­պես եր­բեք չէր լի­նում: ­Կա­տուն շրջեց ամ­բողջ սեն­յա­կում, բայց ու­տե­լու ոչ մի բան չգտավ: ­Հան­կարծ բնից դուրս վա­զեց մու­կը: ­Կա­տուն ըն­կավ մկան հետ­ևից: ­Մու­կը դե­սու­դեն վա­զեց և խցկ­վեց հենց կո­շի­կի մեջ՝ նույն կո­շի­կի, ո­րի մեջ Ալ­չի­դեն թաքց­րել էր փո­ղը: ­Կա­տուն մի ակն­թար­թում շրջեց կո­շի­կը, դրամ­նե­րը գլոր­վե­ցին, իսկ մու­կը սո­ղոս­կեց իր բույ­նը: Այդ ժա­մա­նակ կա­տուն սկսեց խա­ղալ փո­ղե­րով. գլո­րում էր դրանք ու խցկում մկան բույ­նը: Այդ­պես` մինչև վեր­ջին սկու­դոն: Երբ Ալ­չի­դեն կրպա­կից վե­րա­դար­ձավ, պար­զեց, որ ինքն այժմ ա­վե­լի հա­րուստ չէ, քան ե­րեկ էր: ­Փողն ան­հե­տա­ցել էր: ­Լավ էր գո­նե, որ այս ան­գամ նրան հա­ջող­վեց նրբեր­շիկ ու­տել: Ա­հա թե ին­չու զար­մա­նա­լի չէ, որ երբ մեկ տա­րի հե­տո եր­գիչն ու բա­նաս­տեղ­ծը կրկին ե­կան այս­տեղ, Ալ­չի­դեն հին հյու­ղա­կի շե­մին նստած դարձ­յալ կի­թառ էր նվա­գում:

— ­Դե՜,- բա­ցա­կան­չեց բա­նաս­տեղ­ծը,- սա ար­դեն բա­նի նման չէ: ­Գու­ցե այս ան­գամ էլ մեզ հա­վա­տաց­նես, որ հար­յուր սկու­դոն մկնե՞րն են տա­րել:

— Ա­վա՜ղ, բա­րի պա­րոն­ներ,- հո­գոց հա­նեց Ալ­չի­դեն,- ես ձեզ ո­չինչ էլ չեմ կա­րո­ղա­նա ա­սել, ո­րով­հետև ինքս էլ չգի­տեմ, թե ուր կո­րան փո­ղե­րը:

— ­Հի­մա գո­նե հա­մոզ­վե­ցի՞ր, որ ա­մեն ինչ ճա­կա­տա­գիրն է ո­րո­շում,- ա­սաց եր­գի­չը բա­նաս­տեղ­ծին:

— ­Հա­կա­ռա­կը,- պա­տաս­խա­նեց բա­նաս­տեղ­ծը,- ա­վե­լի հա­մոզ­վե­ցի, որ միայն փողն է մար­դուն եր­ջա­նիկ դարձ­նում: ­Բայց իմ ճշմար­տա­ցիութ­յունն ա­պա­ցու­ցել այլևս չեմ փոր­ձի: ­Դա շատ թանկ է նստում ինձ վրա: ­Հի­մա էլ դու ա­պա­ցու­ցիր:

— ­Փոր­ձեմ,- ա­սաց եր­գի­չը: ­Նա փորփ­րեց գրպանն ու այն­տե­ղից մի փոք­րիկ կա­պա­րե գնդիկ հա­նեց: ­Ճիշտն ա­սած, եր­գիչն ինքն էլ չէր հի­շում, թե դա ինչ գնդիկ է և­ ինչ­պես է հայտն­վել իր գրպա­նում:

— ­Վերց­րո՛ւ, խեղճ տղա,- ա­սաց եր­գի­չը` գնդիկն Ալ­չի­դեին մեկ­նե­լով:- ­Գու­ցե սա քեզ փո­ղից ա­ռա­վել պետք գա:

Ըն­կեր­նե­րը հրա­ժեշտ տվե­ցին ու գնա­ցին:

Գն­դի­կը եր­կար ժա­մա­նակ մնա­ցել էր երգ­չի գրպա­նում, բայց շատ ա­վե­լի եր­կար մնաց Ալ­չի­դեի գրպա­նում: Գն­դի­կի մա­սին պա­տա­նին հի­շեց միայն այն ժա­մա­նակ, երբ փո­րը քաղ­ցից լրիվ սմքեց: ­Նույ­նիսկ կի­թա­ռը չէր օգ­նում նրան: Ալ­չի­դեն գնդի­կը հա­նեց գրպա­նից, ա­փի մեջ այ­սո­ւայն կողմ գլո­րեց ու մտա­ծեց. «­Վա­ճա­ռեմ՝ սրա հա­մար ինձ մի սալ­դո ան­գամ չեն տա: ­Բայց ե­թե ինչ-որ մե­կը սա սար­քել է, նշա­նա­կում է՝ ինչ-որ բա­նի պետք է, չէ՞»: ­Հան­կարծ Ալ­չի­դեն ձեռ­քը խփեց ճա­կա­տին.

— Ո՜նց մինչև հի­մա գլխի չէի ըն­կել: Ախր սա գե­րա­զանց սու­զագն­դիկ կլի­նի:

Տ­ղան կտրեց ու­ռե­նու մի ճկուն, եր­կար ճյուղ, քո­րո­ցը կե­ռի­կի պես ծա­լեց, գնդիկն էլ ա­մուր թե­լով կա­պեց դրան: ­Մի խոս­քով՝ մեկ ժա­մից Ալ­չի­դեն նստած էր ծո­վա­փին և ­փոր­ձում էր ձուկ որ­սալ: ­Բայց ձու­կը, ա­սես նրան հա­կա­ռակ, չէր մո­տե­նում խայ­ծին: Ալ­չի­դեն ա­փին նստեց ա­ռա­վո­տից մինչև կե­սօր, ա­պա` կե­սօ­րից մինչև ե­րե­կո: ­Մեկ ու­րի­շը նրա փո­խա­րեն ձեռք կքա­շեր այդ գոր­ծից, բայց Ալ­չի­դեն շուտ հու­սա­հատ­վող­նե­րից չէր: Ե­թե որ­ևէ բան էր նա­խա­ձեռ­նում, գոր­ծը միշտ ա­վար­տին էր հասց­նում: ­Նա ո­րո­շեց ձկնե­րից ա­վե­լի հա­մառ լի­նել: Եվ կա­րո­ղա­ցավ: ­Մայ­րա­մու­տի ժա­մա­նակ ձկներն սկսե­ցին մո­տե­նալ խայ­ծին: ­Պա­տա­նի ձկնոր­սը հա­զիվ էր հասց­նում ձու­կը հա­նել ջրից և ­կար­թը նո­րից ջու­րը նե­տել: Այդ գի­շեր Ալ­չի­դեն շատ հա­մով ձկնա­պուր կե­րավ: ­Վատ չէր լի­նի` մենք էլ փոր­ձեինք: ­Ձուկն այն­քան շատ էր, որ վաղ ա­ռա­վոտ­յան տղան որ­սի կե­սը վա­ճա­ռեց շու­կա­յում: ­Հե­տո կրկին վա­զեց ծո­վափ: Եվ սկսվե՜ց: ­Կար­թը բռնած` օ­րե­րով նստում էր ծո­վա­փին: ­Կես տա­րի անց նա մի ուռ­կան ձեռք բե­րեց, ևս ­կես տա­րի անց` մի նա­վակ, ու դար­ձավ իս­կա­կան ձկնորս:

Իսկ բա­նաս­տեղծն ու եր­գի՞­չը… Ի՞նչ պա­տա­հեց նրանց: Օ՜, նրանք այն­քան զբաղ­ված էին, որ մո­ռա­ցել էին աղ­քատ կի­թա­ռա­հա­րին: Եր­կուսն էլ մեկ­նե­ցին հե­ռա­վոր ճա­նա­պար­հոր­դութ­յան՝ մե­կը` ար­ևելք, մյու­սը` արև­մուտք: ­Հինգ տա­րի անց նրանք հան­դի­պե­ցին հայ­րե­նի քա­ղա­քում: ­Հի­շե­ցին Ալ­չի­դեին և­ ո­րո­շե­ցին այ­ցե­լել նրան: Ե­կան նույն տե­ղը, որ­տեղ հան­դի­պել էին տղա­յին: ­Նա­յում են` խրճի­թը չկա: ­Փո­խա­րե­նը մի սի­րուն տնակ է, տնա­կի մոտ եր­կու ե­րե­խա խա­ղում են, իսկ ե­րե­խա­նե­րին ժպտում է շե­մի մոտ կանգ­նած ջա­հել տան­տի­րու­հին: Ըն­կեր­նե­րը մո­տե­ցան և ­հարց­րին կնո­ջը.

— ­Դուք չգի­տե՞ք, թե հի­մա որ­տեղ է ապ­րում կի­թա­ռա­հար Ալ­չի­դեն:

— Ինչ­պե՞ս չէ, գի­տեմ,- պա­տաս­խա­նեց կի­նը, շրջվեց և ­կան­չեց,- ա­մուսն­յա՜կ, եր­կու հար­գար­ժան պա­րոն քեզ են հարց­նում:

Կ­նոջ կան­չի վրա տնից դուրս ե­կավ նրա ա­մու­սի­նը՝ Ալ­չի­դեն: Սկս­վեց հար­ցու­փոր­ձը: Նս­տե­ցին շե­մի մոտ, և Ալ­չի­դեն հեր­թով պատ­մեց այն, ին­չը դուք ար­դեն գի­տեք: ­Դա չենք պատ­մի, իսկ ին­չը դեռ չգի­տեք՝ հի­մա լսեք:

— …Այդ­պես, թան­կա­գին պա­րոն­ներ, ես նա­վակ և ­մի լավ ուռ­կան գնե­ցի ու դար­ձա ձկնորս: ­Հե­տո ինձ դուր ե­կավ ­Ջո­վան­նան, ես էլ` նրան: Այդ գոր­ծում, խոս­տո­վա­նում եմ, ինձ օգ­նեց կի­թառս: Ե­րեք ա­միս չան­ցած` մենք ա­մուս­նա­ցանք: ­Դե՛, ջա­հել կնոջն ա­վե­րակ խրճի­թը չէր սա­զում: Ո­րո­շե­ցինք այս նույն տե­ղում տնակ կա­ռու­ցել: ­Քան­դե­ցինք հին խրճի­թը… ­Հի­մա, թան­կա­գին պա­րոն­ներ, ու­շա­դիր լսեք, սա ձեզ էլ է վե­րա­բե­րում: ­Քան­դե­ցինք… ­Հին ծխնե­լույ­զի մեջ ագ­ռա­վի մի լքված բույն կար, բնում` իմ գլխար­կը, գլխար­կի մեջ` հար­յուր սկու­դո: Ես շատ ու­րախ եմ, որ վեր­ջա­պես հին պարտքս էլ կվե­րա­դարձ­նեմ:

Ալ­չի­դեն վա­զեց ներս, բե­րեց քրքրված բե­րե­տը, ո­րի մեջ զնգզնգում էին դրամ­նե­րը: ­Նա բա­նաս­տեղ­ծին և­ երգ­չին հի­սու­նա­կան սկու­դո տվեց և ­շա­րու­նա­կեց պատ­մութ­յու­նը:

— ­Սա դեռ ա­մե­նը չէ: ­Հենց խրճի­թի հա­տա­կը քան­դե­ցինք, անկ­յու­նում` մկան բնում, ինն­սու­նի­նը սկու­դո գտանք: ­Հար­յու­րե­րոր­դը ես այն ժա­մա­նակ ծախ­սել էի նրբեր­շի­կի հա­մար: Հի­մա այդ պա­կա­սող դրա­մը դրել եմ տե­ղը:

Ջո­վան­նան մտավ տուն և ­բե­րեց գե­ղե­ցիկ կապ­ված քսա­կը, մե­ջը` հար­յուր սկու­դո: Ալ­չի­դեն այն տվեց բա­նաս­տեղ­ծին:

— Իսկ գնդի­կը ես կպա­հեմ որ­պես հի­շա­տակ,- ա­սաց Ալ­չի­դեն:

Նա պատ­մութ­յունն ա­վար­տեց, իսկ ըն­կեր­նե­րի միջև բոր­բոք­վեց նույն վե­ճը: «­Ճա­կա­տա­գի՜ր»,- գո­ռում էր եր­գի­չը: «­Փո՜ղ»,- ա­վե­լի բարձր էր գո­ռում բա­նաս­տեղ­ծը: Կր­կին հի­շե­ցին թե՛ հո­րաք­րոջ ժա­ռան­գութ­յու­նը, թե՛ կոմս ­Լո­ւի­ջիի պա­տա­հա­կան զբո­սան­քը նա­վա­կով: Ալ­չի­դեն, որ ու­շա­դիր լսում էր նրանց, վեր­ջա­պես մի­ջամ­տեց.

— ­Թույլ տվեք ես էլ իմ խոսքն ա­սեմ: ­Փո­ղը` փող, ճա­կա­տա­գի­րը` ճա­կա­տա­գիր, բայց, հա­վա­տա­ցեք ինձ, որ գլխա­վորն աշ­խա­տանքն ու հա­մա­ռութ­յունն են: ­Գու­ցե հո­րաք­րոջ ժա­ռան­գութ­յունն իս­կա­պես օգ­նել է ­Ձեզ, պա­րոն բա­նաս­տեղծ, բայց չէ՞ որ ­Դուք եր­կար տա­րի­ներ աղ­քատ էիք ու չճա­նաչ­ված և ­շա­րու­նա­կում էիք գրել: ­Ձեզ, պա­րո՛ն եր­գիչ, հռչակ բե­րեց կոմս ­Լո­ւի­ջին, բայց չէ՞ որ մինչև այն եր­ջա­նիկ պա­հը, երբ նա ­Ձեզ լսեց, ­Դուք չէիք դա­դա­րում եր­գե­լուց: Իսկ ինչ ինձ է վե­րա­բերում, ա­պա այն ա­մե­նը, ինչ ես հի­մա ու­նեմ, իմ սե­փա­կան աշ­խա­տան­քի արդ­յունքն է:

Բա­նաս­տեղծն ու եր­գի­չը մի պահ լռե­ցին, ա­պա միա­ձայն բա­ցա­կան­չե­ցին.

— ­Տի­րա­մայ­րը վկա, ճի՜շտ է ա­սում:

Հեքիաթը կարող ես լսել այստեղ

բազմապատկել այդ թվերի մոդուլները

արդյունքի դիմաց դնել «−» նշանը

(−)⋅(+)=(−)

(+)⋅(−)=(−)

Օրինակ 1

ա) −25⋅2=−(25⋅2)=−50

բ) 25⋅(−2)=−(25⋅2)=−50

Օրինակ 2

ա) −5⋅14=−(5⋅14)=−70

բ) 5⋅(−14)=−(5⋅14)=−70

Միևնույն նշաններով երկու ամբողջ թվեր բազմապատկելու համար պետք է՝

բազմապատկել այդ թվերի մոդուլները

արդյունքի դիմաց դնել «+» նշանը

(+)⋅(+)=(+)

(−)⋅(−)=(+)

Օրինակ 3

−12⋅(−3)=|−12|⋅|−3|=36

Սովորաբար գրում են այսպես՝ −12⋅(−3)=12⋅3=36

Կազմենք մի աղյուսակ և ներկայացնենք նշանների կանոնը․

Նույն կանոններով կատարում ենք նաև բաժանում։

Առաջադրանքներ․

1) Հաշվե՛ք.

ա) (–8) · (+16)=-128

բ) (+17) · (–4)=-68

գ) (–1) · (+1)=-1

դ) (+20) · (–18)=-360

ե) (–7) · (+5)=-35

զ) (+21) · (–6)=-126

է) (–1) · (+7)=-7

ը) (+15) · (–60)=-900

2) Առանց բազմապատկում կատարելու համեմատե՛ք.

ա) (–5) · (–7) > 0,

բ) (+3) · (+9) > (+8) · (–7),

գ) (–8) · (+6) < 0,

դ) (–14) · (–12) > (–10) · (+2),

ե) (+16) · (–5) < 0,

զ) (+20) · (–1) < (–6) · (–3)։

3) Ի՞նչ թիվ պետք է գրել աստղանիշի փոխարեն, որպեսզի ստացվի

հավասարություն.

ա) -21 ։ 3 = –7,

բ) 48 ։ (–8) = –6,

գ) (–80) ։ (–20) = 4,

դ) 10 ։ (–5) = 2,

ե) (–45) ։ 15 = –3,

զ) (80) ։ (–16) = –5։

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1) Կատարե՛ք ամբողջ թվերի բազմապատկում.

ա) (–4) · (–5)=+20

բ) (–8) · 0=0

գ) (+32) · (–6)=-192

դ) (+1) · (+23)=+23

ե) (–19) · (+7)=-133

զ) 0 · (–1)=0

է) (+14) · (–25)=-350

ը) (–10) · (+12)=-120

2) Համեմատե՛ք թվերը.

ա) (–5) · 0 < 4,

բ) –100 > 100 · (–3) · 0,

գ) (7 · 0) · (–9) < –2,

դ) 8 > 37 · (0 · 20)։

3) Համեմատման նշաններից ո՞րը պետք է դնել աստղանիշի փոխարեն, որպեսզի ստացվի ճիշտ համեմատում.

ա) (–4) · (–5) > 0,

բ) 2 · 3 < (–4) · (–2),

գ) (–8) · 5 < 0,

դ) 2 · (–20) = (–10) · 4,

ե) 7 · (–3) < (–2) · (–1),

զ) (–12) · (–2) > 5 · (–1)։

4) Ի՞նչ նշան կունենա երեք ամբողջ թվերի արտադրյալը, որոնցից`

 ա) երկուսը բացասական թվեր են, մեկը՝ դրական, +

 բ) մեկը բացասական թիվ է, երկուսը`դրական:  –