April 18

Տասնորդական կոտորակներ

April 16

Домашние зодание

  • Какая страна первой запустила спутник?

Первым искусственным спутником Земли был запущен Советский Союз. Их спутник, названный Спутник-1, был запущен 4 октября 1957 года.

  • Кто является первой женщиной-космонавтом?

Валентина Терешкова из Советского Союза стала первой женщиной-космонавтом. Она совершила свой полёт на космическом корабле “Восток-6” 16 июня 1963 года.

  • Как назывался корабль, на котором 12 апреля 1961 года Юрий Гагарин совершил первый полёт в космос?

Космический корабль, на котором Юрий Гагарин совершил свой исторический полёт 12 апреля 1961 года, назывался “Восток 1”.

  • Какой ученый является изобретателем космической ракеты?

Космическая ракета была разработана и создана немецким инженером Вернером фон Брауном. Фон Браун был ключевой фигурой в разработке ракетной технологии во время Второй мировой войны в Германии и позднее в Соединенных Штатах.

  • Что в переводе с греческого означает «комета»?

Слово “комета” происходит от греческого слова “κομήτης” (komētēs), что буквально переводится как “длинноволосый” или “имеющий длинные волосы”. Это связано с тем, что кометы иногда имеют вид хвостатых объектов с длинными хвостами, напоминающими волосы.

  • Какие планеты солнечной системы вращаются в направлении, противоположном Земле?

Планеты, которые вращаются в направлении, противоположном вращению Земли (то есть солнечные системы), называются “ретроградными” планетами. В нашей солнечной системе это две внешние газовые гиганты: Уран и Нептун.

  • На какой максимальной высоте находился корабль во время полета Гагарина?

Во время полёта Юрия Гагарина на корабле “Восток 1”, максимальная высота его орбиты составляла около 327 километров (203 мили) над поверхностью Земли.

  • Что является причиной образования кратеров на Луне?

Кратеры на Луне образуются в результате столкновений с метеоритами, астероидами и другими космическими объектами.

  • Кто стал первым «космическим туристом»?

Первым “космическим туристом” стал американский предприниматель и инвестор Деннис Тито.

  • Как звали человека, который первым высадился на Луну?

Первым человеком, который высадился на Луну, был американский астронавт Нил Армстронг. Это произошло 20 июля 1969 года во время миссии “Аполлон-11”.

  • Какой астронавт был вторым (вслед за Леоновым) вышедшим в открытый космос?

Вторым астронавтом, который вышел в открытый космос, после Алексея Леонова, был американский астронавт Эдвайт Уайт. Он совершил выход из космического корабля “Gemini 4” 3 июня 1965 года.

  • Как называется ближайшая к Солнцу планета

Ближайшая к Солнцу планета в нашей солнечной системе – Меркурий.

April 16

Տասնորդական կոտորակների բաժանումը

Առաջադրանքներ․

1)Կատարե՛ք բաժանում․

ա)1000 : 0,25 =4000

բ)169 : 1,3 =130

գ)7920 : 3,6 =2200

դ)1295 : 0,37 =3500

ե)276 : 2,3 =120

զ)10572 : 8,81 =1200

է)888 : 0,37 =2400

ը)302 : 0,2 =1510

թ)4451 : 44,51 =100

2)Լուծե՛ք հավասարումը․

ա)3,87x=7,74

բ)0,32x=0,48

գ)8,13x=24,6339

դ)7,25x=9,425

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը).

1

ա) 52,3527 ։ 3,27 = 5235,27 : 327 = 16,01

բ) (–32,8) ։ (–8,2)=(-328):(-82)=4

գ) 25,52 ։ (–5,5) = 255,2 : -55 = -4,64

դ) (–19,558) ։ (–7,7)=(-195,58:(-77)=2,54

ե) 0,1938 ։ 0,51 = 19,38 : 51 = 0,38

զ) 2,304 ։ 7,2=23,04:72=0,32

է) (–0,90216) ։ 0,14 = -90,216 : 14 = -6,444

ը) (–0,0101) ։(–10,1)=0,101:10,1=0,01

թ) 6,858 ։ (–0,9)=68,58:9=7,62

2)Լուծե՛ք հավասարումը․

ա) (–8) ⋅ x = –24

x = -24 : -8

x= 3

բ) (–7) ⋅ x = +42

x=42:(-7)

x=-6

գ) (+4) ⋅ x = –72

x = -72 : 4

x = -18

April 15

Տասնորդական կոտորակների բաժանումը

1) բաժանելիի և բաժանարարի ստորակետները դեպի աջ տեղափոխել այնքան թվանշաններով, որքան թվանշան կա ստորակետից հետո բաժանարարում

2) եթե բաժանելիում ստորակետից հետո պակասում են թվանշանները, ապա ավելացնում ենք զրոներ

Այս կանոնը կոտորակների հիմնական հատկության հետևանքն է (կոտորակի գիծը պետք է փոխարինել բաժանումով)՝ կոտորակի համարիչն ու հայտարարը կարելի է բազմապատկել զրոյից տարբեր թվով:

Մեր դեպքում բազմապատկում ենք 10,100,1000… թվերով:

Օրինակ

Կարճ կարելի է գրել այսպես՝ 1,5:0,5=15:5=3

1,5 բաժանելիում և 0,5 բաժանարարում ստորակետները տեղափոխում ենք դեպի աջ այնքան թվանշաններով, որքան թվանշաններ կան ստորակետից հետո 0,5 բաժանելիում, այսինքն՝ մեկով:

Կարճ գրում ենք այսպես՝ 0,24:0,06=24:6=4

0,24 բաժանելիում և 0,06 բաժանարարում ստորակետները տեղափոխում ենք դեպի աջ այնքան թվանշաններով, որքան թվանշաններ կան ստորակետից հետո 0,06 բաժանարարում, այսինքն՝ երկու թվանշանով:

Դիտարկենք ևս երկու օրինակ:

Առաջադրանքներ․

1)Կատարե՛ք բաժանում․

ա) 40,25 ։ 2,3 = 17,5

բ) 4,221 ։ 0,63 = 67

գ) 30,303 ։ 33,3 = 0,91

դ) 9,3456 ։ 10,62 = 0,88

ե) 35,601 ։ 0,01 = 3560,1

զ) 0,13464 ։ 0,396 = 0,34

է) 14,924 ։ 0,82 = 18,2

ը) 788,48 ։ 1,28 = 616

թ) 189,1 ։ 0,305 = 620

ժ) 13,536 ։ 0,423 = 32

ժա) 0,001 ։ 0,2 = 0,005

ժբ) 10,74197 ։ 87,05 = 0,1234

2)Ուղղանկյան երկարությունը 26,53 դմ է, իսկ մակերեսը 465,8668 դմ2 է։ Գտե՛ք ուղղանկյան լայնությունը։

465,8668:26,53=1756 դմ

Պատ՝․ 1756 դմ

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը).

1)Կատարե՛ք բաժանում․

ա) 8,368 ։ 2=4,184
բ) 17,024 ։ 4=4,256
գ) 0,0225 ։ 15=0,0015
դ) 10,5 ։ 7=1,5
ե) 6,25 ։ 125=0,05
զ) 10,08 ։ 24=0,42
է) 11,223 : 3=3,741
ը) 374,17 : 31=12,07
թ) 13,041 : 23=0,567

2)Աստղանիշի փոխարեն դրե՛ք համեմատման համապատասխան նշանը, որպեսզի ստացվի ճիշտ անհավասարություն․

ա) 1234 ։ 26 > 12,34 ։ 26
բ) 741 ։ 9,4 > 74,1 ։ 9,4
գ) 0,1901 ։ 2 < 1901 ։ 2
դ) 7,26 ։ 5,17 < 7260 ։ 5,17

April 1

ՏԱՍՆՈՐԴԱԿԱՆ ԿՈՏՈՐԱԿՆԵՐ

ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐ․

1)Խառը կոտորակները գրե՛ք տանորդական կոտորակների տեսքով․

3ամբ7/10; 6ամբ3/10; 11ամբ11/100; 9ամբ27/100; 7ամբ9/100; 10ամբ1/100; 1ամբ547/1000; 13ամբ23/1000;

3,7, 6,3, 11,11, 9,27, 7,09 , 10,01 ,1,547, 13,023

2)Տասնորդական կոտորակը գրե՛ք սովորական կոտորակի տեսքով․

0,91; 0,5; 0,171; 0,815; 0,27; 0,081; 0,803

91/1000,5/10,815/1000,27,100,081/100,803/1000

3)Հաշվել․

0,18 + 0,38 =0,56

28,354 + 0,848 =29,102

117,44 — 26,56 =91,88

21,782 — 0,29 =21,492

4)Գտե՛ք արտահայտության արժեքը.

(512 — 491,2) + 1,116 =

(0,007 — 0,0314) x 100 =

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)․

1)Սովորական և խառը կոտորակները գրե՛ք տանորդական կոտորակների տեսքով․

124ամբ4/1000; 8ամբ12/10000; 18ամբ103/100000; 160ամբ1/10000; 3/10; 7/100; 1/10000

2)Տասնորդական կոտորակը գրե՛ք սովորական կոտորակի տեսքով․

0,3; 0,516; 0,88; 0,01; 0,402; 0,038; 0,609

3/10,516/1000,88/100, 01/100,402/1000,038/,100,609/1000

3)Հաշվել․

10,91 + 15,09 =16,00

0,208 + 3,912 =4,120

52,7 — 0,728 =51,028

12,36 — 4,45 =11,91

4)Համեմատեք կոտորակները․

6,37 > 6,299

9,18 > 9,1798

9,004 < 9,04

10,1 > 10,099

7,01 < 7,018

28,028 > 28,0209

March 14

Տասնորդական կոտորակների գումարումը

Տեսական մասը կրկնեք այստեղ․

Առաջադրանքներ․

1)Հաշվե՛ք․

ա)1,5 + 2,3 =3,8

    2,3

բ)3,7 + 1,4 =5,1

    1,4

գ)12,3 + 1,23 =13,53

      1,23

դ)7,84 + 8,9 =16,74

   8,9

ե)125,34 + 12,534 =137,874

      12,534

զ)7,53 + 8,624 =16,154

   8,624

2)Տասնորդական կոտորակը գրե՛ք դիրքային գրառումով և կատարե՛ք գումարումը․

ա)4,88 + 9/10 =11,18

     0,9

բ)65,3 + 11/10 =66,4

      1,1

գ)0,27+ 5,03 =5,30

    5,03

դ)1,21 + 9,85 =11,06

   9,85

ե)0,3 + 7/10 =1

    0,7

զ)0,94 + 219/100 =3,13

    2,19

3)Ուղղանկյան երկարությունը 36,6 սմ է, իսկ լայնությունը՝ 24,2 սմ։ Եթե նրա երկարությունը 10 անգամ մեծացվի, իսկ լայնությունը 10 անգամ փոքրացվի, որքա՞ն կլինի ստացված ուղղանկյան պարագիծը։

366+2,42+366+2,42

732 +4,84=736,82

4)Քառակուսու կողմի երկարությունը 7,16 դմ է։ Եթե նրա պարագիծը մեծացնենք 100 անգամ, որքա՞ն կլինի ստացված քառակուսու կողմի երկարությունը։

7,16×4=71,6
71,6×100=7160
7160:4=1790
1790

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)․

1)Հաշվե՛ք ինչպես նմուշային օրինակում․

ա)1,2 դմ + 1,2 սմ = 1,2 դմ + 0,12 դմ = 1,32 դմ

բ)16 սմ+ 4,35 դմ =

գ)7,35 մ + 4,9 դմ =

դ)2 • 4,8 դմ =

ե)4,8 դմ : 2 =

զ)12,3 դմ — 42 սմ =

է)34 դմ — 34 սմ =

2)Քառակուսու կողմի երկարությունը 3,72 դմ է։ Եթե քառակուսու կողմը մեծացվի 10 անգամ, ինչի՞ հավասար կլինի ստացված քառակուսու պարագիծը։
3,72×10=37,2
37,2×4=148,8
148,8

3)Հաշվե՛ք հետևյալ կողմերով եռանկյան պարագիծը․

ա)490 մմ, 48 սմ, 4,7 դմ

բ)23 մմ, 3,4 սմ, 0,48 դմ

գ)3,5 սմ, 0,38 դմ, 0,041 մ

March 12

Տասնորդական կոտորակներ

Առաջադրանքներ․

1)Հաշվե՛ք․

2,39 • 1000 =2390

0,041 • 100 =4,1

0,0005 • 1000 =5

12,5 : 10 =1,25

72,6 : 100 =0,726

1,664 : 10000 =0,0001664

2)Ո՞ր թիվն է մեծ և քանի՞ անգամ․

ա)32,549 < 325,49=10x

բ)2,7543 < 2754,3=1000x

գ)47,58 > 4,758=10x

դ)123,45 > 1,2345=100x

3)Հետևյալ կոտորակը մեծացրե՛ք 10, 100, 1000 անգամ․

ա)7,3459
73,459
734,59
7345,9

բ)8,279
82,79
827,9
8279

գ)9,13
91,3
913
9130

դ)7,2
72
720
7200

4)Արտահայտե՛ք սանտիմետրերով՝ ըստ նմուշօրինակի․

5,21 դմ=52,1

3,2 դմ=32

13,2 մմ=1,32

2,1 մմ=0,21

5)Արտահայտե՛ք մետրերով․

ա)15,6 դմ=156

բ)3,4 դմ=34

գ)0,5265 կմ=5,265

դ)1,4356 կմ14,356

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)․

1)Հաշվե՛ք․

0,02 • 10 =0,2

3,2 • 100 =320

0,3 • 1000 =3000

173,56 :100 =17356

0,3 : 100 =30

0,73 : 1000 =730

2)Ո՞ր թիվն է փոքր և քանի՞ անգամ․

ա)0,4853 < 4853=10x

բ)0,296 > 0,00296=100x

գ)480 > 0,48=1000x

դ)200 > 0,02=100x

3)Հետևյալ կոտորակը մեծացրե՛ք 10, 100, 1000 անգամ.

ա)2,647

26,47
264,7
2647

բ)35,658

356,58
3565,8
35658

գ)8,77

87,7
877
8770

դ) 5,327

53,27
532,7
5327

4)Արտահայտե՛ք դեցիմետրերով․

ա)4,84 մ

բ)3,5 մ

գ)396,7 սմ

դ)2,5 սմ

March 10

Մաթեմ

Համեմատենք 0,532 և 0,54 տասնորդական կոտորակները: Հավասարեցնենք տասնորդական թվանշանների քանակը:

0,54 թվին աջից ավելացնենք զրո: 0,532 և 0,540 տասնորդական կոտորակները, որոնցում ստորակետից հետո կան հավասար քանակով թվանշաններ:

Տասնորդական կոտորակները գրենք սովորական կոտորակների տեսքով:

0,532=532/1000 0,540=540/1000

Կոտորակների հայտարարները հավասար են:

Նույն հայտարարներով երկու սովորական կոտորակներից մեծ է ավելի մեծ համարիչ ունեցող կոտորակը:

Քանի որ 532<540, ապա 532/1000<540/1000, և ուրեմն՝ 0,532<0,540 կամ՝ 0,532<0,54

Երկու տասնորդական կոտորակները համեմատելու համար պետք է սկզբում, կոտորակներից մեկին աջից զրոներ կցագրելով, հավասարեցնել նրանց տասնորդական թվանշանների քանակները, ապա անտեսելով ստորակետները, համեմատել ստացված բնական թվերը:

Տասնորդական կոտորակները կարելի է համեմատել նաև կոտորակների դիրքային կարգերի թվանշանները համեմատելու միջոցով:

15,73 և 4,889 կոտորակներում բավական է համեմատել նրանց ամբողջ մասերը: Քանի որ, 15>4, ապա 15,73>4,889: Կոտորակային մասերը դեր չխաղացին:

531,437 և 531,537 կոտորակների ամբողջ մասերը հավասար են: Այդ դեպքում պետք է համեմատել դրանց կոտորակային մասերը՝ 531,437<531,537

1) Տարբեր ամբողջ մասերով երկու դրական տասնորդական կոտորակներից ավելի մեծ է այն կոտորակը, որի ամբողջ մասն ավելի մեծ է:

2) Հավասար ամբողջ մասերով երկու դրական տասնորդական կոտորակներից ավելի մեծ է այն կոտորակը, որի կոտորակային մասն ավելի մեծ է:

Ռացիոնալ թվերի համեմատման կանոններից բխում է, որ՝

1) երկու բացասական տասնորդական կոտորակներից ավելի մեծ է այն կոտորակը, որի բացարձակ արժեքն ավելի փոքր է:

2) Ցանկացած դրական տասնորդական կոտորակ ավելի մեծ է ցանկացած բացասական տասնորդական կոտորակից:

Առաջադրանքներ․

1)Համեմատե՛ք կոտորակները․

ա)3,853 > 2,64

բ)72,93 < 73,851

գ)15,899 > 14,9

դ)0,382 < 0,45

ե)78832,91 > 78732,91

զ)663,0001 < 663,0002

2)Իրար հաջորդող ո՞ր երկու բնական թվերի միջև է գտնվում կոտորակը․

ա)3,2

բ)8,93

գ)75,32

դ)29,66

ե)5689,1

զ)3284,9

3)Աստղանիշի փոխարեն տեղադրե՛ք > կամ < նշանը, որպեսզի ստացված անհավասարությունը ճիշտ լինի․

ա)7,21 > 7,2

բ)99,2 > 98,9

գ)55,3 < 56,4

դ)3,285 > 3,185

4)Կոտորակները դասավորե՛ք աճման կարգով․

60,325; 11,2; 28,43; 60,32; 11,56; 3291,83; 5,6

5,6;11,2;11,56;28,43;60,32;60,325;3291,83

5)Կոորդինատային առանցքի վրա երկու թվերից ո՞րն է ավելի աջ տեղադրված․

ա)6,37-ը, թե՞ 6,375-ը

բ)0,893-ը, թե՞ 0,8-ը

գ)293,4-ը, թե՞ 294,3-ը

դ)783,5-ը, թե՞ 783,6-ը

ե)-31,72-ը, թե՞ 18,6-ը

զ)-11,25-ը, թե՞ -11,257-ը

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)․

1)Համեմատե՛ք կոտորակները․

ա)-6,73 < -6,81

բ)-0,432 < -1,431

գ)-11,2 < -11,21

դ)-3,756 > -3,706

ե)-0,38 < -1,001

զ) -5,555 > -4,999

2)Աստղանիշի փոխարեն տեղադրե՛ք համապատասխան թվանշանը, որպեսզի ստացված անհավասարությունը ճիշտ լինի․

ա)2,547 > 2,537

բ)5,568 > 4,568

գ)10,85 < 10,95

դ)885,623 < 885,633

3)Ո՞ր բնական թվերն են գտնվում հետևյալ տասնորդական կոտորակների միջև․

ա)5,68 և 6,7

բ)2,001 և 3,5

գ)7,2 և 8,2

դ)1,5 և 3,5

ե)2,833 և 4,11

զ)7,1 և 10,2

March 5

Տասնորդական կոտորակի դիրքային գրառումը

Ինչպես ամբողջ թվերի համար, տասնորդական կոտորակների համար ևս կարելի է կիրառել դիրքային գրառում:

Սկզբում դիտարկենք այնպիսի տասնորդական կոտորակներ, որոնց համարիչի թվանշանների քանակն ավելին է կամ հավասար հայտարարի թվանշանների քանակից:

Համարիչում ստորակետով աջից անջատենք այնքան թվանշան, որքան զրո կա հայտարարում:

Օրինակ՝

Հիմա դիտարկենք այն դեպքը, երբ համարիչի թվանշանների քանակը փոքր է հայտարարի թվանշանների քանակից:

Համարիչին ձախից զրոներ կցագրելով, հավասարեցնում ենք համարիչի և հայտարարի թվանշանների քանակները և գալիս ենք արդեն դիտարկված դեպքին:

Օրինակ՝

Տասնորդական կոտորակը բաղկացած է ամբողջ մասից (բոլոր թվանշանները մինչև ստորակետը) և կոտորակային մասից (բոլոր թվանշանները ստորակետից հետո):

Ցանկացած թվանշանի դիրքը տասնորդական կոտորակում կարևոր է, այն որոշում է թվանշանի կարգը:

Տասնորդական կոտորակի ամբողջ մասի կարգային միավորները նույն են, ինչ որ բնական թվերինը՝ միավորներ, տասնավորներ, հարյուրավորներ և այլն:

Կոտորակային մասի կարգային միավորները որոշում են այսպես՝ տասնորդականներ (ստորակետից անմիջապես հետո եկող կարգը), հարյուրերորդականներ (ստորակետից հետո եկող երկրորդ կարգը), հազարերորդականներ (ստորակետից հետո եկող երրորդ կարգը) և այլն:

Գրենք 25,574,13,827, 3,9 և 48,65 տասնորդական կոտորակների կարգային միավորները աղյուսակի տեսքով:

Օրինակ՝

Առաջադրանքներ․

1)205 ամբողջ 3 տասնորդական կոտորակը գրիր թվանշաններով:

Ամբողջ և կոտորակային մասերի միջև տեղադրիր ստորակետ:

205,3

2)Լրացրու 20,4537 թվի կարգային միավորների աղյուսակը:

Տասնավոր Միավոր Տասնորդական Հարյուրերորդական Հազարերորդական Տասհզ․
2 0 4 5 3 7

3)Դիրքային գրառումով գրե՛ք տասնորդական կոտորակը․

372/10

3,72

13/1000

0,013

129/100

1,29

513/10000

0,0513

4)Տասնորդական կոտորակը գրե՛ք սովորական կոտորակի տեսքով․

3,87

387/100

16,99

1699/100

137,56

13756/100

0,003

3/1000

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)․

1)Ո՞ր թվում է 3 թվանշանը գտնվում տասնորդականների կարգում:

  • 5.4329
  • 543.29
  • 54.329
  • 5432.9

2)Դիրքային գրառումով գրե՛ք տասնորդական կոտորակը․

813/100

8,13

3/100

0,03

4567/10

456,7

932/1000

0,932

3)Տասնորդական կոտորակը գրե՛ք սովորական կոտորակի տեսքով․

1,001

1001/1000

37,1

371/10

3,5978

35978/10000

74,0938

740938/10000

February 28

Խնդիրների լուծում հավասարումների օգնությամբ

Առաջադրանքներ․

1)Լուծե՛ք հավասարումը․

3x + 2x = 10

3x+2x=5x

10:5=2

x=2

5x + x =6

5x+x=6x

6:6x=1

x=1

4x + 2x — 7 = 5

4x+2x=5+7

6x=12

12:6=2

x=2

3x — 6 = x

-6=3x-x

3x-x=2x

-6:2x=-3

2)x-ի ո՞ր արժեքի դեպքում 8 • x + 5 արտահայտությունը կունենա 29 արժեքը։

8 • x + 5=29

8x=29-5=24

x=24:8

x=3

3)Տուփի մեջ կոճակներ կային։ Երբ տուփի մեջ դրեցին ևս 30 կոճակ, նրանց քանակը դարձավ 95։ Քանի՞ կոճակ կար տուփի մեջ։

95-30=65

4)Դահուկավազքի մրցումներին մասնակցում էին 53 մարզիկ։ Աղջիկները 17-ով քիչ էին տղաներից։ Քանի՞ աղջիկ և քանի՞ տղա էին մասնակցում մրցումներին։

63-17=56

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)․

1)Լուծե՛ք հավասարումը․

7x + x + 3 = 19

7x+x=19-3

8x=16

16:8x=2

x=2

5 = 4x — 3x

5=4x-3x

5=1x

8 = 3x — x

3x — 1 = 2x

2)Ջահի լամպերից 27-ն այրվել էին, և դահլիճը լուսավորվում էր 323 լամպով։ Ընդամենը քանի՞ լամպ կար ջահի վրա։

323+27=350

3)Դպրոց բերեցին ընդհանուր քանակով 690 սեղան ու աթոռ։ Աթոռները 230-ով սեղաններից շատ էին։ Քանի՞ սեղան և քանի՞ աթոռ բերեցին դպրոց։

690-230=460